Wszystko co chciałybyście wiedzieć o tabletkach antykoncepcyjnych, ale nie macie kogo zapytać

Wokół tabletek antykoncepcyjnych powstało już wiele różnych mitów i niedomówień, a w dobie dostępu do internetu nigdy nie możemy być pewne, czy znalezione przez nas informacje są prawdziwe, czy nie. W tym artykule chciałabym wyjaśnić parę najczęściej powtarzanych wątpliwości i pytań związanych z metodą, którą stosuje obecnie prawie 100 milionów kobiet na świecie. Tabletki antykoncepcyjne to przyjmowane w celu zapobiegania ciąży doustnie żeńskie hormony. Obecnie w użyciu znajdują się preparaty jednoskładnikowe zawierające gestagen lub dwuskładnikowe zawierające kombinację estrogenu i gestagenu. Z uwagi na dużą niezawodność  oraz przystępną cenę „pigułki” są jedną z najczęściej wybieranych metod kontroli poczęcia. Słowo estrogeny pewnie już znasz, natomiast domyślam się, że słowo „gestagen” mogło wzbudzić Twoje zaciekawienie. Śpiesząc z wyjaśnieniem – gestageny to nic innego jak grupa hormonów podobnych do naturalnego kobiecego progesteronu, różniących się siłą działania. Wyróżniamy tu takie substancje jak np. gestoden, drospirenon, octan cyproteronu (który oprócz bycia środkiem czysto antykoncepcyjnym, jest również zarejestrowany w leczeniu trądziku) i inne.

Jak skuteczne są tabletki antykoncepcyjne?

Skuteczność środków antykoncepcyjnych określa się według wskaźnika Pearla: jest to liczba kobiet, które zaszły w ciążę w ciągu roku prawidłowego stosowania określonej metody antykoncepcyjnej. Wynosi on 0.1 dla tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych, oznacza to, że na 100 kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne w ciągu roku zajdzie w ciążę mniej niż jedna z nich.  Obecnie na rynku dostępne są także „minipigułki” zawierające tylko gestageny w niskiej dawce, polecane dla kobiet z przeciwwskazaniami do stosowania estrogenów. Wskaźnik Pearla dla minipigułek wynosi 4, co oznacza, że na 100 kobiet stosujących te metodę w ciągu roku w nieplanowaną ciąże zajdzie 4 z nich. Jest to porównywalny wynik do osób stosujących prezerwatywy jako jedyny środek zapobiegania ciąży.

Czy antykoncepcja awaryjna to jest to samo co antykoncepcja hormonalna?

Popularnym mitem dotyczącym antykoncepcji hormonalnej jest twierdzenie, że pigułka „dzień po” to to samo co pigułka antykoncepcyjna. Temu twierdzeniu mówimy zdecydowane nie! Z obecnych na polskim rynku możliwości antykoncepcji awaryjnej jedna faktycznie zawiera gestageny, ale w zupełnie innej dawce! Jeśli chciałybyście dowiedzieć się więcej na temat antykoncepcji awaryjnej, to zapraszam Was do innego naszego artykułu w którym wyjaśniamy, czym jest antykoncepcja awaryjna.

No dobrze, ale jak stosować pigułki antykoncepcyjne?

Tabletki antykoncepcyjne przyjmuje się codziennie przez 21 dni miesiąca, po czym w czasie 7-dniowej przerwy w stosowaniu następuje krwawienie z odstawienia. Dobrze jest przyjmować tabletki o stałej porze, aby wyrobić sobie nawyk, a także zminimalizować ryzyko pomyłki lub nawet zapomnienia o tabletce. Wyjątek stanowią minipigułki (jednoskładnikowe), które przyjmujemy bez przerwy oraz co ważne: o stałej porze dnia. Odchylenie nawet o 2 godziny przerywa ochronę antykoncepcyjną. Zdecydowanie metoda dla osób posiadających bardzo regularny styl życia. Jeżeli jest to początek naszej historii z doustną antykoncepcją hormonalna, to pierwszą tabletkę przyjmujemy w czasie pierwszego dnia krwawienia miesięcznego.  Należy również pamiętać, aby następne opakowanie zacząć przyjmować po 7 dniowej przerwie, nawet jeśli krwawienie nie ustąpiło. Często zadawanym przez Panie pytaniem jest to, czy w trakcie przerwy w stosowaniu leku działanie antykoncepcyjne jest nadal obecne, tak więc chciałabym teraz rozwiać wszelkie wątpliwości: w czasie przerwy także jesteśmy chronione, ale tylko przez tydzień. Oznacza to, że obligatoryjnie zaczynamy przyjmować tabletki po upłynięciu siódmego dnia przerwy, aby utrzymać odpowiednie stężenie hormonów we krwi.

A jak działają preparaty antykoncepcyjne w tabletkach?

Obecnie na farmakologicznym rynku antykoncepcyjnym możemy dokonać podziału na preparaty jednoskładnikowe (minipigułki) zawierające tylko gestageny w niskiej dawce, które zwiększają lepkość śluzu szyjki macicy utrudniając plemnikom poruszanie się oraz uniemożliwiające zagnieżdżenie się zarodka w ścianie macicy, a jednocześnie niewpływające na proces owulacji, co przekłada się na zmniejszoną ich skuteczność wobec preparatów dwuskładnikowych.
A właśnie, tabletki dwuskładnikowe. Tutaj podział jest nieco bardziej skomplikowany:

• Preparaty jednofazowe: 21 dni stałej kombinacji estrogen+gestagen
• Preparaty dwufazowe: faza I- tylko estrogen, faza II- estrogen i gestagen
• Preparaty trzyfazowe: faza I- mało estrogenu + gestagen, faza II- więcej estrogenu + więcej gestagenu, faza III- mniej estrogenu + więcej gestagenu

Preparaty dwuskładnikowe blokują wydzielanie LH i FSH, co powoduje zahamowanie owulacji. Oznacza to, że pęcherzyk Graffa tworzący się na jajniku w czasie pierwszej fazy cyklu nie pęka, komórka jajowa nie zostaje uwolniona, a więc nie może więc dojść do zapłodnienia.  A dodatkowo dzięki składnikowi gestagenowemu dochodzi do zagęszczenia śluzu i uniemożliwieniu zagnieżdżenia tak samo, jak w tabletkach jednoskładnikowych. Wybór odpowiedniego preparatu powinien być odpowiednio dopasowany dla pacjentki, po przeanalizowaniu indywidualnej sytuacji każdej kobiety oraz po wnikliwym badaniu przez lekarza ginekologa-położnika.

Wszystko brzmi pięknie, więc jakie są wady?

Nie wszystkie kobiety dobrze tolerują antykoncepcję hormonalną, wiele z nich skarży się na działania niepożądane, spośród których do najpopularniejszych należą:

• zwiększenie masy ciała i obrzęki przez zatrzymywanie wody w organizmie
• zmniejszenie libido
• zaburzenia nastroju (płaczliwość, ospałość, obniżenie nastroju, drażliwość)
• tkliwość piersi
• wzrost ciśnienia krwi
• bóle głowy
• łojotok
• trądzik
• uczucie dyskomfortu w czasie stosunku

Pomimo uciążliwości wymienionych działań niepożądanych nie są jednak one najgroźniejsze. Najpoważniejsze jest zwiększone ryzyko choroby zakrzepowej, a także zwiększenie prawdopodobieństwa udaru i zawału serca, szczególnie u kobiet po 35
roku życia, palących papierosy lub mających nadwagę. Innymi przeciwwskazaniami do stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej są: 

• przebyta zakrzepica kończyn dolnych, zatorowość płucna, zawał serca
• nadciśnienie tętnicze
• marskość wątroby
• przebyty rak piersi

Predyspozycje do niektórych przeciwwskazań są rodzinne, warto więc zasięgnąć informacji, czy w naszej rodzinie nie występowały któreś w wymienionych wyżej problemów.

Jeśli nasilenie działań niepożądanych będzie dla nas uciążliwe, należy zgłosić się do ginekologa celem zmiany preparatu na inny.

Antykoncepcja hormonalna a inne leki.

Warto wiedzieć, że niektóre leki obniżają skuteczność antykoncepcji hormonalnej, i w czasie ich stosowania wymagana jest dodatkowa forma zabezpieczania się. Są to m.in.:

• preparaty zawierające ziele dziurawca (popularne herbatki na uspokojenie!)
• preparaty przeczyszczające i wspomagające odchudzanie
• antybiotyki
• leki antydepresyjne
• leki przeciwgrzybicze
• leki nasenne z grupy benzodiazepin

Należy również pamiętać, że tabletki antykoncepcyjne są lekami na receptę, o których przepisaniu decyduje lekarz, warto więc zawsze skonsultować z nim swoje wątpliwości oraz zapytać, czy przepisane tabletki antykoncepcyjne mogą być stosowane, jeśli przyjmujemy jakieś inne leki.