Pominięcie dawki doustnej antykoncepcji hormonalnej – czy coś mi grozi?

Doustna antykoncepcja hormonalna jest metodą zapobiegania ciąży o bardzo wysokiej skuteczności. Efektywność tego sposobu kontroli płodności w znacznym stopniu zależna jednak jest od poprawności jego stosowania przez pacjentkę. Najczęstszymi błędami popełnianymi przez osoby przyjmujące doustną antykoncepcję hormonalną są pominięcie dawki oraz zbyt późne rozpoczęcie nowego opakowania leku. Pominięcie dawki, w odniesieniu do dwuskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej, definiuje się jako przyjęcie jej po więcej niż 24 godzinach od poprzedniej dawki lub nieprzyjęcie jej wcale. W przypadku jednoskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej już trzygodzinne opóźnienie może mieć negatywny wpływ na jej skuteczność.

Pominięcie 1 dawki dwuskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej w ciągu dowolnego tygodnia

Przy pominięciu jednej dawki, w dowolnym tygodniu stosowania dwuskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej, nie jest konieczne stosowanie dodatkowej metody zapobiegania ciąży lub antykoncepcji awaryjnej.

Pominięcie 2 dawek dwuskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej

Postępowanie w sytuacji nieprzyjęcia więcej niż jednej dawki z jednego opakowania leku zależne jest od tygodnia, w którym doszło do popełnienia błędu. Jeśli pominięte zostały przynajmniej dwie dawki w pierwszym lub drugim tygodniu od rozpoczęcia danego opakowania, konieczne jest stosowanie dodatkowej metody antykoncepcji przez siedem dni (inhibicja owulacji jest skuteczna po siedmiu dniach ciągłego stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej). Jeśli miała miejsce sytuacja, która niosła ze sobą ryzyko zapłodnienia, należy rozważyć zastosowanie antykoncepcji postkoitalnej. Pominięcie dwóch lub więcej dawek w trzecim tygodniu od rozpoczęcia danego opakowania leku wiąże się z koniecznością natychmiastowego rozpoczęcia nowego opakowania w celu uniknięcia wydłużenia czasu „wolnego od hormonów”.

Pominięcie 3 lub więcej dawek dwuskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej

Jeśli w dowolnym momencie dojdzie do pominięcia trzech lub więcej dawek doustnej antykoncepcji hormonalnej należy natychmiast rozpocząć nowe opakowanie leku oraz zastosować dodatkową metodę antykoncepcji przez siedem dni, a w przypadku zaistnienia ryzyka pojawienia się niechcianej ciąży sięgnąć po antykoncepcję awaryjną.

Stanowisko World Health Organization z 2004 roku

W pracy „Second Edition of Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use”, opublikowanej przez WHO w 2004 roku, pojawiły się zasady postępowania w przypadku pominięcia dawki doustnej antykoncepcji hormonalnej, z wyszczególnieniem rekomendacji dla osób stosujących różne dawki etynyloestradiolu. Przy pominięciu 2 lub więcej tabletek doustnej antykoncepcji hormonalnej dwuskładnikowej zawierających 20 µg etynyloestradiolu bądź 3 lub więcej dawek leku zawierającego 30-35 µg etynyloestradiolu zalecono przyjęcie pominiętej dawki najszybciej jak to możliwe, kontynuację dotychczasowego, codziennego schematu i zastosowanie dodatkowej metody zapobiegania zapłodnieniu przez siedem dni. Jeśli dawki zostały pominięte w trzecim tygodniu należy „dokończyć” tabletki aktywne i natychmiast rozpocząć nowe opakowanie, bez przerwy, podczas której przyjmowane jest placebo, w celu uniknięcia nadmiernego wydłużenia okresu „wolnego od hormonów”.

Pominięcie dawki jednoskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej (tzw. minipigułka zawierająca tylko progesteron)

 W sytuacji popełnienia błędu dawkowania podczas stosowania jednoskładnikowej doustnej antykoncepcji hormonalnej należy jak najszybciej przyjąć pominiętą dawkę, a następnie kontynuować pobieranie leku codziennie o tej samej godzinie. Jeśli w przeciągu pięciu dni przed pominięciem dawki leku lub przyjęciem jej z opóźnieniem większym lub równym trzem godzinom miał miejsce stosunek płciowy niezabezpieczony mechanicznym środkiem zapobiegania niechcianej ciąży, należy zastosować antykoncepcję postkoitalną. Konieczne jest też wdrożenie dodatkowej metody antykoncepcji przez następne 48 h.

Źródło: Guilbert E, Black A, Dunn S, Senikas V; MEDICAL EXPERTS IN FAMILY PLANNING OF THE NATIONAL INSTITUTE OF PUBLIC HEALTH OF QUEBEC; SOCIAL AND SEXUAL ISSUES COMMITTEE. Missed hormonal contraceptives: new recommendations. J Obstet Gynaecol Can. 2008 Nov;30(11):1050-1062. English, French. doi: 10.1016/S1701-2163(16)33001-8. PMID: 19126288.